Кулууп историятыгар биһиги дьиэ кэргэн кыттыыта
Бастакы Хомустаахха 70-80 ылларга дууһаларын ууран айымньылаахтык кулууп директорынан Константинов К.Н., Новгородова (Тихонова) В.Н., Попова М.К., Колесова А.И., үлэлээбиттэрин история кэрэһэлиир. Биһиги диэ кэргэн эргэ кулууп таһыгар олорбут буолан үлэ күөстүү оргуйарын көрөрбүт. Ити сылларга саамай маассабай тэрээһининэн тэрилтэлэр икки ардыларыгар ыытыллар концертар буолаллара. Балаһыанньа5а суруллубут ирдэбиллэри кытаанахтык тутуһуннараллара ,уустук нүөмэринэн тэрилтэлэр хордарын бэлэмнээһин этэ. Маассабаска улахан бол5омто ууруллара, үксүгэр дойдуга таптал, үлэ5э бэриниилээх буолуу , В.И. Ленин туһунан ырыалары ыллыырбыт . Хордары кулууп, музыкальнай оскуола специалистара Новгородова В.Н., Ядрихинская М.М., Акимова З.В. нэһилиэккэ солбуллубат баянист Азаров Н.Ф бэлэмнииллэрэ. Мин билигин Николай Филипповиһы суохтуубун, кини хас биирдии киһиэхэ сөптөөх ырыаны талара, куоласкын сөпкө туруорара. Киһи быһыытынан сымна5аһын, холкутун, мө5үлүннэ5инэ да5аны өһүргэммэт, хаһан да5аны тахсан барбат этэ. Азаров Н.Ф. аата умнуллуо суо5а дии саныыбын. Маннык түгэни чопчу санаан хаалбыппын. А. Досталь тылларыгар , С.Туликов музыкатыгар «Родина любимая моя» диэн хор ырыатын таһаараччы буоллум. Ырыам тылын үчүгэйдик биллэхпинэ эрэ хору кытта тэнӊэ ыллаһарбын өйдөөн олус долгуйбутум. Хорум кыттааччылаарыгар киинэни көрдөрөр хайа5аһы көрөөрүн диэбиппин өйдүүбүн. Кистэл буолбатах, саалаттан көрдөххө , хорга турааччылар инники киһи көхсүн көрөн төӊкөйөн тураллара, ол аата шпаргалкалаахтар. Толорбут хорбут ырыата маннык са5аланар:
Ярко горя
Взметнулась в небо заря
Октябрьским громом «Авроры»
Разбужен простор земли
Ленин ведет
На бой рабочий народ .
По слову Партии люди
На смерть и на подвиг шли
Жюрига олорор дьоннортон Акимова З.В. ордук нууччалыы ырыалары толорууга претензията элбэх буолааччы, хата хорбут үчүгэй сыананы ылан абыраабыта. Хас концерт аайы уһун киэн дьүүллэһии кэнниттэн түмүгү таһаарыыга кыра мөккүѳрдэр тахсаллара да жюри чилиэннэрин кытта ким да утарсыбат этэ.
Кэпсээнтэн кэпсээн эмиэ кэнсиэр тиэмэтэ…Совхоз директора Алексеев Д.Ф. коллективы гарантии этэр эбит: «Эһиги Нам совхоз сиэркилэтэ буола5ыт» , - диэн. Бэйэтэ салайааччы быһыытынан хорга дьонун кытта туран сыыһа- халты ыллаан , хомойуох иһин «үүрүллүбүт» ( сал. Акимова З.В). Ол эрэн коллегалара кэпсииллэринэн дьиӊнээх концертка кэлэн, хорга син биир турсубута үһү.
Биир түгэни санаатым, соло толоруута миэхэ сүктэриллэрэ, бокуойа суох сылдьан ырыам тылын аанньа үѳрэппэтэ5им, онон «икки» сыананы ылбытым. Биир дойдулаахтарым П.Тобуруокап тылларыгар , Г.Никифоров мелодиятыгар «Көтѳн тахсын, кыталыктар» диэн ырыаны толороору, онтон ыла сыана5а сана ырыанан хаһан да5аны тахсыбаппын. Тыла суох үөрэх диэн итини этэн эрдэхтэрэ. Попова М.К. кулууп салайааччытынан үлэлиир кэмигэр, биһиги кыра уолбут Горик начальнай кылаастарга үөрэнэ сылдьан кылаастар икки ардыларыгар күрэххэ булчут үӊкүүтүн толорон эмискэ биир бириэмэ5э үӊкүүһүт буолан хаалбыта. Арай уолбут хас да киэһэлэргэ хойутаан кэлэр буолла, сиһилии билбиппит директор Матрена Кузьминична кинини Үөдэйгэ , Партизанӊа уо.д.а гастролларга илдьэ сылдьыбыт эбит.
Д.Ф. Алексеев аатынан 1-Хомустаах орто оскуолатын директора Атласова Ульяна Павловна,бу хаартысканы көрөн баран маннык ахтыыны оҥордо: "Оҕо сааһым кэмнэриттэн, көтөн кэлбит хаартыска элбэҕи миэхэ санатта - Сойуус 15 эйэлээх балтылыылара ( 15 сестер СССР) бары түмсэн кулууп сыанатыгар биир улахан кэнсиэр туруорбуппут. Биһиги кылааспыт кыргыттара "Казахскай" үнкүүнү үнкүүлээбиппит, ону туруорбута,Намтан кэлбит биллэр үнкүүһүт,хореограф Роза Борисовна Кириллова. Таҥаспытын Готовцева Вера Николаевна ( Артемьева Мотя ийэтэ) быспыта, ийэлэрбит тикпиттэрэ. Жилетпытыгар чэй көмүһүнэн казахскай оһуор кырыйан килиэйдээбиппит, бэргэһэбит оройугар, аллараа "Анньыспыттан" киирэн хомус хомуйан тиктэрбиппит".Сорох сылларга эргэ кулуупка тэрилтэлэринэн пьесалартан быһа тардан көрдөрөллөрө. Совхоз киин хонтуората Дмитрий Федотовичка ханнык оруолу биэрэллэр да5аны барытыгар кыттара, то5о диэтэххэ эдэр эрдэ5иттэн сцена5а оонньуу үөрүйэ5э иһигэр сөӊөн сырытта5а.
Ханнык ба5арар киһи дьон – сэргэ өйөбүлүнэн, үтүө сүбэтинэн – аматынан үүнэр –сайдар. Нам улууһун Ытык Киһитэ, СР культуртын туйгуна Окоемов А.Н бастакы уһуйааччытынан Новгородова В.Н. (Тихонова) буолар. Эргэ кулуупка тэриллибит үӊкүү куруһуогуттан барыта са5аламмытын туһунан «Сырдык сулус» ( 2015 с.) диэн кинигэ5э суруллубута. Эмиэ эргэ кулуупка история5а киирбит «Мичээр» кэтэһиилээх концера буолбутун киһи барыта билэр, ахтар. Билигин санаатахха сыыһа тахсыбыт, икки сеанс оӊоруохха баар эбит, наһаа киһи элбэ5иттэн ыскамыайкаттан сууллуу, алдьаныы тахсыбыта.Онтон ыла «Мичээр» үрдүк кэрдиискэ тахсар суола тобуллубута, гастроллар са5аламмыттара. Буолбут гастроллар туһунан ахтыыбын хаппарбар хаайан олоробун.
Нэһилиэнньэ сүӊкэн махталын ылбыт биир объегынан таас улууп буолар, 1987 сыллаахха «Нам» совхоз директора Алексеев Д.Ф. туруорсуутунан уонна кө5үлээһининэн нэһилиэккэ 360 миэстэлээх кулууп тутуута са5аламмыта. Оччолорго Колесова АИ. кулууп директорынан, Соловьева Т.Р. уус – уран салайааччынан, Орлова Я.П. методиһынан , Азаров Н.Ф. баяниһынан, Бурнашев К.К. АКБ сэбиэдиссэйинэн, Обутова Л.П. АКБ методиһынан, Яковлев И.Н. суоппарынан үлэлээбиттэрэ. 1988 с. 4 кварталыгар кулууп үлэ5э киирэр буолан , от ыйыттан үлэ күөстүү оргуйбута, нэһилиэк дьоно барыта саӊа таас кулууп аһыллыыттын сүргэлэрэ көтө5үллэн туран кэтэспитэ, «эдэрдиин –эмэнниин» кулууп субуотунньугар актыыбынайдык кыттыбыттара. Ол түмүгэр, 1988 с. ахсынньы 30 күнүгэр таас кулууп аһыллыытыгар анаан икки отделениялаах отуттан тахса нүөмэрдээх улахан концерт буолбутун, үөрэ- көтө көрбүппүтүн хаһан да5аны умнубаппыт. Бу улахан түһүлгэ5э биһиги кыттыыны ылбыппытын кэпсиим, киин хонтуора коллектива «Сказка о Царе Салтане» диэн нуучча остуоруйатыгар оло5уран сценаны тобус толору 33 бухатыырдардаах ( килэйбит халайбыт көстүүмнээхтэрэ), Черномордаах ( Охлопков А.Ф.) Саалтаан Саар ( Алексеев Д.Ф) , Сарыысса ( Стручкова А.Е.) , Гвидон ( Петров А.М.) Сарыабына ( Кривошапкина К.Н.) оруолларын итэ5этиилээхтик толорбуттарын дьон-сэргэ өйдүүр буолуохтаах. Мин оччолорого пионердар дьиэлэрин салайааччытынан үлэлиирим, тэрилтэбэр наада буолуо диэн уонча балалайкалары атыыласпытым. Арай кулууптан телефон кэллэ уонна сорудах биэрдилэр. Толкуйдаан баран сөбүлэстим гынан баран ыарахан сорудах буолла, балалайка5а сатаан оонньуур дьону булуохтаахпын. Бэйэм Ороһу оскуолатыгар алын кылааска үөрэнэ сылдьан интернакка олорор Харбалаахтан төрүттээх Сутуруканова Сусанаттан үөрэнэн кыратык тырыыӊкайдыырым. Табыллыах быатыгар телефоннаһан оннук дьоннору буллум, ол кимнээхтэрий диэххит, Бурнашева А.Д., Атласов П.И., Константинов С.И. уонна бэйэм. Пионердар дьиэлэригэр репетиция кытаана5а буолла, син сатыыр эбиппит ( боростуой краковяк, тустеп, во саду ли в огороде). Хаста да5аны хатылааһын кэнниттэн сатаатыбыт, үөрдүбүт. Балалайкаларбытын киэргэтэн лента баайдыбыт , бэйэбит маӊан блузкалары , сорочкалары кэтиэхтээхпит. Долгуйа – долгуйа сыана5а тахсан оонньообуппутугар ытыс тыаһа хабылла түспүтэ. Ол балалайкалары музыкальнай оскуола5а бэлэхтээбитим, ба5ар о5олор струннай оркестр тэрийиэхтэрэ диэн, ба5ам биигин да5аны туола илик, ба5ар хаһан эмэ биир эмэ баянист, оркестрга оонньуур о5о кэлиэ5э. Билигин үлэлии олорор «Алгыс» НАК сэргэх, тэрээһиннээх, айымньылаах коллектива ( директор Новгородова А.Н) өссө да5аны сайда , чэчирии турдун диэн алгыспын этэбин. Улахан уолбунаан Федоттуун кыахпыт баарынан кулууп тэрээһиннэригэр кытта сатыыбыт.
«Учууталлар Учууталлара», РСФСР Үөрэ5эриитин туйгуна
Галина Георгиевна Алексеева.
Комментариев нет:
Отправить комментарий