Олох эргиирэ

 "Сыыһа дьаһал биитэр сайдыы"

 

Орто дойдуга дьон - сэргэ олорорун тухары сайдыы барар. Онтон урукку кэмтэн олоҕуран хаалбыт  олох -дьаһах үгэстэригэр уларытыы киирэрэ саарбах санааны үөскэтэрэ чуолкай.

Бу күннэргэ нэһилиэкпитигэр бөҕү тоҕор анал дьааһыктар туруорулланнар нэһилиэк олохтоохторун икки ардыларыгар  элбэх кэпсэтии, ырытыы барда. Ким эрэ сэргээтэ, ким эрэ наадата  суоҕунан аахта. Саҥа сүүрээн туһунан  нэһилиэк баһылыга Жирков В.Г. бу курдук иһитиннэрдэ:

 

- Нэhилиэкпитигэр 18 сиринэн (уулуссаларынан) бөҕү то5ор анал күрүөлээх дьааhыктар турдулар. Бу маны бүгүҥҥү күҥҥэ Нам улууhун дьаhалтата оҥоттордо, онтон сотору акт-приемки онордо5уна нэhилиэк дьаhалтатыгар эбэтэр "ЭКО сети"  региональнай операторга туттарыллыаҕа. Бу үлэ "ФЗ-89 от 24.06.1998 "Об отходах производства и потребления" сокуонунан салайтарар. Төлөбүрэ дьиэ5э баар киhи аайыттан ыйга 110-120 солк. курдук буолуоҕа, бөҕү хомуйарга анал график 

оҥоhуллуоҕа. Договор хас биирдии ыалы кытта түһэрсиллэр. Билигин сорох чааһынай дьиэлэргэ ыкса турар дьааһыктары көһөрүү боппуруоһа чуолкайдана турар. Бөҕү куһаҕаннык хомуйуу түгэнигэр нэһилиэк олохтоохторо Роспотребнадзорга, улуус, нэhилиэк дьаhалтатыгар билсиэхтэрин сөп. Улууспутугар бу сүүрээн  Нам селотугар, Үөдэйгэ, Хамаҕаттаҕа, Аппааныга үлэлии турар. Нэһилиэкпит олохтоохторо саҥа хамсааһыны сөпкө өйдүөхтэрэ диэн эрэнэбит.

Бу курдук, аныгы олох ирдэбилигэр салайтаран бөхпүтүн  графигынан массыына  хомуйуоҕа, нэһилиэккэ хамнастаах үлэһит көрүллүөҕэ.  Бөхпүт амырыын сыттаах  сахсырҕа саарыстыбата,  ыт - кус көрүлүүр сирэ буолбатар  ханнык диэн бүк эрэниэххэ.   Бөҕү быраҕааччы уонна хомуйааччы икки өттүттэн сөптөөхтүк дьаһаннахпытына ылыллыбыт сокуон силигин ситиэ эбитэ буолуо.

                            

 

Бэлэмнээтэ Анна Мылаханова

     

 .       

   

                

Сана саҕахтар арылла турдуннар

От ыйын 7-9 күннэригэр Красноярскай кыраайга ыытыллыбыт 5-с Бүтүн Россиятааҕы  кулууп дириэктэрдэрин съеһигэр Нам улууһун , Бастакы Хомустаах нэһилиэгин  "Алгыс"  НАК директора Александра Новгородова кыттыыны ылла.  Уопсайа 55 Россия регионнарыттан 107 кыттааччылаах сүдү тээрэһин туһунан сэргии ааҕыҥ.

"Биһиги Саха Сириттэн иккиэ буолан сырыттыбыт, Республикатааҕы норуот айымньытын дьиэтин информационнай-методическай салаа сүрүннүүр специалиһа Петрова Дарья Аполлоновна уонна мин. Сахабыт сирин аатыттан ситиһиилээхтик кыттан, сонун идеялары, саңа сүүрээннээри көрөн-истэн салгыы үлэлииргэ кынаттанан кэллибит. 

От ыйын 6 күнүгэр Хакассия Республикатын Абакан куорат аэропордугар сарсыарда 07.00 чааска көтөн тийдибит. Тахсар ааңңа съезд тэрийээччилэрэ табличкалаах көрүстүлэр. Биһигинниин тэңңэ Чувашия Республикатыттан кэлбиттэр. Барыбытын көрсөн микроавтобустарынан түһүөхтээх «Хакассия» гостиницабытын буллардылар, регистрациялаатылар уонна съезд матырыйалларын, программатын түңэттилэр. 

Биир күн эрдэ кэлбит дьон быһыытынан эбиэттээн баран куораты көрдүбүт .Абакан олус ыраас куорат. Көнө асфальт суоллардаах, олус элбэх сынньалан пааркалардаах, уулуссалар кытыыларынан хайа да куйааска хаххалыыр үрдүк күөх мастардаах, сатыы киһи хаамарыгар табыгастаах тротуардардаах, дьон-сэргэ олороругар олус үчүгэй табыгастаах усулуобуйалаах куорат эбит.  Абакан киэн туттуута "Самохвал" хайа буолар. «Самохвал» хайа үрдүгэр Аҕа дойду Улуу сэриитигэр аналлаах памятнигы көрдүбүт. Манна хас биирдии Хаккассия оройуонннарын мэңэ таастара бааллар, сэриигэ барбыт, эргиллибэтэх дьон ахсаана суруллан турар. Хакасс буойунун мөссүөнэ хайа үрдүгэр сонньуйбуттуу туттан олорор. Бу сиргэ ыал буолар дьон сиэр-туом онорон бараллар эбит. «Тууз» диэн ааттаах киһи дагдайа сылдьар туустаах күөлү сэргээтибит . Ити курдук Абакан куорат от ыйын өнүрүк куйааһыгар тыынарга чэпчэки сөрүүн салгынынан, киһини сөхтөрөр олохтоохтор сылаас сыһыаннарынан көрүстэ.  

От ыйын 7 күнэ үүннэ, съезд бастакы күнэ саҕаланна. Сарсыарда 09.00 ч. гостинцабытыттан 34 делегат улахан Икарус автобуска олорсон ыраах айаңңа туруннубут.  Күммүт Абакантан 122 км тэйиччи сытар Саяно-Шушенскай   ГЭС- кэ экскурсияттан саҕаланна. Суол устатын тухары гид Хакасстар үһүйээннэрин, дьон билиҥҥи олоҕун-дьаһаҕын, ааһан иһэр куораттар, нэһилиэктэр тустарынан кэпсээтэ. Аара алюминиевай заводтары, гранит хайалары көрөн аастыбыт. Айылҕата көрүөхтэн кэрэ уларыйа турар. Саяно-Шушенскай ГЭС тутуута саҕаланыгар бастакы раствордаах лаппаахыны Юрий Гагарин бырахпыта остуоруйа курдук кэпсэлгэ сылдьар эбит. Олус улахан сратегическай объекка бүтүн Россияттан делегаттар истэригэр киирэн  сылдьарбыттан, дойдубут туһугар олус улахан эппиэтинэстээх тэрээһиңңэ кэлбиппиттэн киэн туттуум үрдээтэ. Ол кэннэ Шушенскай оройуон Сизая диэн ааттаах бөһүөлэк кулуубугар тийдибит. Олохтоохтор үөрэ-көтө бэрэскинэн, ырыанан көрүстүлэр. Кулууп киирии фойетыгар казактар төрүт дьарыктарын көрдөрөр тыыннаах экспозицияны экскурсовод олус интэриэһинэйдик кэпсээтэ, араас минераллары, выставкалаан олохтоохтор дьарыктарын кэпсээтилэр, съезд хас биирдии кыттааччытыгар мөһөөччүккэ угуллубут таастары бэлэх ууннулар.  Саңа өрөмүөннэммит кыра да буоллар олус тупсаҕай көстүүлээх кулууп зрительнай  залыгар киирэн бастакы төгүрүк остуолбут саҕаланна. Төгүрүк остуолу Сибирскай Федеральнай университет реклама уонна СКД кафедратын доцена, культурология кандидата Костылев Сергей Валерьевич иилээн-саҕалаан ыытта. Араас регионнартан тыа сирин кулууптарын үлэлэрин уопутун, саңа проектарын туһунан кэпсээтилэр. Историяҕа олоҕурбут квест оонньуулар, биир малтан эбэтэр кыылтан саҕаламмытт брендовай тэрээһиннэр, үөрэтэр сыаллаах экспедициялар тустарынан бырайыактары астына-дуоһуйа иһиттибит. Сизая бөһүөлэккэ баар сыроварняны көрдүбүт. Бу сыроварня дьиэ кэргэн дьарыга эбит. Оҕолор умсугуйан туран ийэлэринээн, аҕаларынаан дьарыктанар дьыалалара, бэйэлэрин ынахтарыттан ыабыт үүттэринэн сыр арааһын астаан, ураты дизайннаах маҕаһыын арыйан үлэлэтэллэр эбит. Маҕаһыыңңа киирэр аантан алтан чуораантан саҕалаан ураты эйгэҕэ киирэр эбиккин. Эбиитин кофе буһаран доход оностоллор эбит.  Сизая бөһүөлэк сирэ ураты инэмтэлээх буолан оҕуруот аһын арааһын үүннэрэллэр, вишня, яблоня, абрикос хас биирдии олбуорга үүнэн силигилии турара киһини сөхтөрөр. Бу бөһүөлэк биир саамай киэн туттар киһитинэн Иван Ярыгин, көңүл тустууга икки төгүллээх олимпийскай чемпион буолар эбит. Кини ийэтигэр анаан туттарбыт   часовнята бөһүөлэк саамай үрдүк сиригэр куполларынан күңңэ оонньоон угуйа турарга дылы. Маны таһынан Иван Ярыгин көмөтүнэн Москуба куорат үбүнэн тутуллубут оскуола билиңңэ дылы Московскай оскуола диэн ааттанан үлэлии турар эбит. Оскуола Иван Ярыгин аатын сүгэр, сыста турар музейга киирэн экскурсиялаатыбыт. Бу музейга Иван бииргэ төрөөбүт балта үлэлиир. Красноярскай кыраайтан бастакы олимпийскай чемпион олоҕун туһунан сиһилии Лариса Геннадьевна кэпсээтэ. Саха сириттэн сылдьарбытын билэн баран Лариса Геннадьевна олус үөрдэ, Роман Дмитриевы билэр этим диэн сэһэргээтэ. Ити курдук ыраах Красноярскай дэриэбинэтигэр кытары саха чулуу спорсменнарын билэр эбиттэр. Московскай оскуола остолобуойугар эбиэттээн баран аны Шушенскай бөһүөлэгэр айаннаатыбыт. Суол-иис мааны дойдута буолан 60 км биллибэккэ ааста. Аара суолга араас кэрэ көстүүлээх пейзажтар сыыйыллан ааһаллар. Рапсовай бааһыналар сап-саһархай өңнөрүнэн хараҕы сымнаталлар. Шушенскай диэн бөһүөлэккэ В.И.Ленин ссылкаҕа олорбутунан билэбит. Билигин ол сиргэ Музей-заповедник үлэлии турар. Владимир Ильич олорбут кэмнэрин, оччотооҕу олох укулаатын көрдөрөр дьиэлэр, лааппы, кабак бэл диэтэр хаайыы бааллар. 17 га сиргэ тэнийэн турар музей саңа дэриэбинэтигэр гостиницалаах эбит. Араас туттар маллар, мас тимир иилээх биэдэрэни ыпсаран оңорууну кэпсээн, көрдөрөн биэрдилэр, лааппыга былыргылыы атыыһыттар кэпсииллэр, былыргы нуучча дэриэбинэтигэр тиийбит курдук сананныбыт. Төһө да ардах түстэр экскурсоводтар олус учугэйдик барытын кэпсээн барыбыт болҕомтобутун тартылар. Араас локацияларга хаартыскаларга түстүбүт, Владимир Ильич бастакы олорбут дьиэтиттэн саҕалаан, кэнники ыал буолан баран Надежда Константиновналыын олорбут дьиэлэрин, туттубут малларын көрдүбүт. Ити курдук олус элбэх саңаны билэн-көрөн биир күммүт түмүктэннэ. 

От ыйын 8 күнүгэр сарсыарда 09.00 чаастан айаммыт  25 км тэйиччи турар Минусинскай куоракка саҕаланна. Манна 2019 сылга саңа тутуллан киирбит культурнай сайдыы киинигэр 5 Бүтүн Россиятаа5ы Съезд арыллыыта буолла. Таһырдьаттан үңкүүнэн, ырыанан уонна нууччалыы каравайынан көрүстүлэр. Культурнай сайдыы киинэ олус тупсаҕай аныгылыы ирдэбилгэ барытыгар эппиэттиир тэрилтэ эбит. Киирии фойеҕа «Культура малой Родины» программанан өрөмүөннэммит культура тэрилтэлэрин фотовыставката туруоруллубут. Красноярскай кыраай маастардарын үлэлэрин выставкатын сэргии көрдүбүт. Тэрилтэ устун экскурсия тэрийдилэр, кружоктар, түмсүүлэр үлэлэрин кэпсээтилэр.  Съезд арыллыыта   Российскай Федерация культура министирин солбуйааччы Ольга Сергеевна Ярилова этиититтэн саҕаланна. Инники культура сайдыытыгар туох үлэлэр ыытыллыахтаахтарын, туох саңа сүүрээннэр киириэхтээхтэрин туһунан кэпсээтэ. «Пушкинскай картанан» үлэни тэтимнээхтик киллэрии туһунан эттэ. Ыытылла турар араас таһымнаах программаларга саңа проектарынан көхтөөх кыттыыны ылыы туһунан бэлиэтээн эттэ. 

Бу күн «Культура малой Родины» бырайыагынан ыытыллыбыт үлэлэр тула уонна Культурнай наследие сылынан ыытыллар үлэлэр тула кэпсэтиилэр ыытылыннылар. Россия араас регионнарыгар маастардар (ремесленниктар) үлэлэрин суолталаан сатабылларын норуокка тарҕатыы туһунан, саңа сокуон тахсаары турарын туһунан кэпсэтии буолла. Ставропольскай кыраай, Карелия, Белгород, Санкт-Перербург, Ульяновскай үлэлэрин уопутун кэпсээтилэр. 

Салгыы айаммыт Шушенскай бөһүөлэгэр салҕанна. «МИР Сибири» международнай этнофестиваль тэрээһинин, былаһааккаларын кытары билистибит. Киирэр аантан саҕалаан ырыа-тойук саҕаланан барар, ВИА -нан ырыалар, барабанынан доҕуһуоллаах үнкүүлэр уонна да атын көстүүлэр барыта бииргэ булкуһар. Манна бааллар эбит араас оноһуктары, сувенирдары онорор маастардар атыылара, ас-үөл арааһа, обрядовай площадкалар, араас чэйдэр, мүөттэр, бэл саха хомуһун кытары атыылыыллар эбит. Стадионна улахан сцена туруорбуттар, онно фольклорнай концерт буола турар, көрөөччүлэр газонна олоппостоох, олбохтоох кэлэн оностон олорон кэнсиэр көрө-көрө аһыыллар сынньаналлар эбит. "Енисей -ТВ" канал быһа эфиринэн буола турар кэнсиэри көрдөрөр, үс улахан экранынан стадионна трансляция ыытыллар эбит. Биһиги Ыһыахпытыгар майгынныыр тэрээһин эбит. Бу фестиваль быйыл 18 төгүлүн ыытыллан олохтоохтор уонна ыалдьыттар сөбүлээн сылдьар тэрээһиннэригэр кубулуйбут. Выставка, атыы-эргиэн быыһыгар тутатына маастар кылаастар ыытыллаллар, күн эгэлгэтэ барыта манна баар буолар эбит. Ити курдук съезпит иккис күнэ биллибэккэ элэңнээн ааста. 

Сарсыарда 08.30 чаастан автобуспутугар олорсон Каратузскай оройуоңңа айаннаатыбыт. 123 км тэйиччи сытар нэһилиэккэ айаннаан тийэн музей, памятник, таңара дьиэтин көрдүбүт. 2021 сыллахха Россия бастың Тыа сирин искусствотын оскуолатыгар киирэн көрдүбүт. Ыччат скверигэр духовой инструменнар оркестрдара оонньуу олорорун сэргээтибит.  Каратузскай оройуон киинэ уулуссалара, памятниктара, сквердэрэ олус ыраас, киэң-куоң тупсаҕай тутуулардаах эбит. Культура киинигэр «Беломорье» диэн ааттаах фольклорнай фестиваль буола турара,  

манна оройуон нэһилиэктэрэ туһулгэ тэринэн ас-үөл, оноһуктарын, культураларын көрдөрдүлэр. Υңкүү, ырыа бэл диэтэр дьиэлэрин ис бараанын кытары көрдөрдүлэр. Араас национальнай астарын ырыссыабын туңэттилэр, маастар кылаастар, сувенир атыыта тэриллибит. Бэлиэтээн эттэххэ бу оройуоңңа араас омуктар олороллор эбит көс ниэмэстэр, казактар уонна да атыттар. Бу күн культура киинигэр Россия араас регионнарыттан: Тулаттан, Мурманскайтан, Красноярскайтан ремесленнай дьыаланы сайыннарыы туһунан этиилэри киллэрдилэр,  уоппуттарын атастастылар. Ити кэннэ 100 км сиргэ Минусинскай куоракка айаннаатыбыт. Саҥа дьэндэйдит Минусинскай культурнай сайдыы киинигэр Красноярскай кыраай айар коллективтарын концерын көрөрдүлэр. Олус чаҕылхай оркестр доҕуьуоллаах үнкүүлэри, ырыалары көрөн дуоһуйдубут, астынныбыт. 3 күн иһигэр съезкэ киирбит этиилэринэн резолюция бэлэмнэнэн государственнай норуот айымньытын дьиэтин сайтыгар тахсан салгыы ырытыы дистанционнай форматынан ыытыллара былааннанна.

Россия  регионнарын култуура кииннэрин дириэктэрдэрин кытары билсэн, уопут атастаһан салгыы куйаар ситиминэн билсиһиэх буолан тар5астыбыт. 

Төһө да кэрэ көстүүлээх айылҕалаах Италия климатыгар тэңнээх, тиэргэннэригэр үүнэр фрукталардаах Сибирь килбэйэр киинигэр сырыттарбыт дойдубут ахтылҕана аҕыйах да хоннукка араҕыстарбыт баһыйар эбит. Дьоллоох Дьокуускай кораппыт илгэлээх арда5ынан сөрүүн салгынынан көрсөн саңалыы көрүүлээх дьоннор, куус-уох ылан эрчимнээхтик үктэнэн дойдубутун буллубут.  Υс күннээх үлэ кэнниттэн араас санаалар киирэллэр, биһиги республикабытыгар 90-с сыллартан Национальнай концепция киирбитэ норуот быһыытынан үгэспитин, сиэрбитин-туоммутун илдьэ сылдьарбытыгар олус улахан суолталаах олук уурбута.  Биһиги, Сахалар, культурабытын өрө тута сылдьарбыт атын омуктар быыстарыгар уратытык көстөр,  бу биһиги быстыбат духовнай баайбыт буоларын өссө төгүл өйдөөтүм. Съезкэ кыттыыны ылар кыаҕы биэрбит Республикатааҕы норуот айымньытын дьиэтигэр ( сал. Семенов С. С.) "Хомустаах Бастакы" нэһилиэгэ МТ  олохтоох  дьаһалтатыгар

 ( баһ. Жирков В.Г. ) махтанабын!" 

"Алгыс"

  НАК директора, СР культуратын туйгуна А.Н. Новгородова

 

«Нэһилиэккэ эдэр специалист»

«Олох эргиирэ»  рубрика  бүгүӊӊү  ыалдьыта  

О5о искусствотын оскуолатын уһуйааччыта  Урсун Винокуров

-Урсун, бастатан туран эйиигин нэһилиэккэр  идэлээх  үлэһит  буолан кэлбиккинэн  э5эрдэлиибит  уонна  кэпсэтиибитин  үөрэммит кыһан, идэн  туһунан сырдатан са5алыаххайын. Идэ5ин таларгар о5о эрдэхтэн ыра  санаа, былаан баара дуу биитэр    кэлин быһаарыммытын? 

-Улахан кылааска сылдьан гуманитарнай дисциплина өттүгэр чугас эбиппин  диэн быһаарынаммын, экзаменнары  ааһан, культура эйгэтигэр туттарсыбытым.  Бастаан культура уонна искусство колледжыгар «народно- художественное отделение» салаатыгар үөрэммитим, колледжка элбэ5и билэн, талааннаах о5олору кытта билсэн, алтыһан үөрэммитим. Араас ыытыллар тэрээһиннэргэ кыттаммын культура эйгэтигэр бигэтик уктэммитим . «Сырдык, ыраас, сиэр- туом ,  хамсаныы»  бу тыллар колледжы кытта ситимнээхтэр миэхэ. Онтон 2016 сыллаахха орто үөрэхпин  бүтэрэн идэбин  үрдэтинэ Арктикатаа5ы государственнай культура уонна искусство институтугар «Руководитель этно- культурного центра» салаа5а  киирбитим. Институкка үөрэнэр сылларым  миэхэ  идэни баһылыырга   өссө чиӊ билиини , специалист быһыытынан  ситэрэн –хоторон   биэрдилэр диэххэ. 

-Оскуола5а үөрэнэр кэмӊэр ханнык эбии дьарыкка  (кружок) сылдьыбыккыный? 

-Фортепиано5а сылдьыбытым уонна «Сайдыы» ОАДь компьютернай технология5а.

 

-Саӊа  специалист буолан  кэлэнӊин  үлэ5ин хайдах са5алаатын? 

-Үлэбин этэӊӊэ са5алаатым, пандемия бириэмэтэ буолан улаханнык мэһэйдээтэ. 

-Саха итэ5элин  күннээ5и олоххо хайдах киллэриэххэ сөбүй?

-Саха итэ5элин  күннээ5и олоххо малы –салы  туттууга, танаска – сапка  киллэрэн бириэххэ соп буолуо дии саныыбын  тус бэйэм. 

-Билигин  олох балысханнык сайдыбыт кэмигэр ыччат о.э. «гаджет о5олоро» фольклор көрүӊүн төһө  сэӊээрэллэр  , ылыналлар  дии саныыгын? 

-Сайдыы син биир бара турар,  тохтообот буолла5а. Мин санаабар сайдыы учугэй да куһа5ан да  өрүттээх, хас биирдии киһи бэйэтиттэн тутулуктаах. Холобура , сайдыы суо5а эбитэ буоллар , фольклорбут  олох да5аны симэлийбит буолуон сөп этэ. Үөрэтэр , такайар дьон баарын тухары ыччат фольклортан тэйиэ суо5а дии саныыбын. 

-Фольклор  ханнык көрүӊүнэн  чуолаан  ордук дьарыгыра5ын? Ханнык инструменӊа  оонньуугун? 

-Норуот  ырыатын ордук сэӊээрэбин, инструменнартан хомуска  табан оонньуубун. 

-Колледжка, инсититуккка үөрэнэр кэмнэргэр ханнык сыанкаларга, испиктээкиллэргэ кыттыбыккыный? 

-Үөрэхпинэн элбэх кыра этюдтарга, сыанкаларга  кыттыбытым. Олоӊхо туруоруутугар абааһы оруолун  уо.д.а кыра оруоллары толорбутум. 

-Нэһилиэкпитигэр  о5о  сайдыытыгар  араас хайысханан үгүс  уһуйаан үлэлиир,   ханнык саӊа хайысха баар буолуон ба5ара5ын?  

-Саха инструменнарынан-  хомуска, кырыымпа5а   оонньуур, сахалыы ырыа- тойук өттүнэн ансаамбыл баар буолуон ба5арабын. 

-Киинэ игин артыыһа  буолуоххун ба5арбата5ын дуо? Киинэ5э уһуллуон этэ дуо?

-Саха киинэтэ сайда турар, саӊаттан саӊа үчүгэй киинэ тахсар. Опыт ыла, билии эбинэ таарыйа  түгэн көһүннэр эрэ  киинэ5э уһуллан , холонон  көрүөм этэ.

-Үлэ5инэн  инники былаанын?

-О5олорго бэйэм билиибин үөрэтэн,  тэтиммин сүтэрбэккэ үлэбин күүһүрдүөхпүн ба5арабын. 

-Тыа  ыччата түмсүүлээх, көхтөөх буоларын туһугар ханнык хамсааһын наада дии саныыгын?

-Ыччат чопчу тугу ба5арарын (проблема) , интэриэһин  билиэххэ наада. Салайар, кө5үлүүр күүстэн  тутулуктаа5а  буолуо.

-Иллэӊ  кэмӊэр туох дарыктааххыный?

-Сүрүннээн киинэ көрөрбүн биитэр ырыа  истэрбин сөбүлүүбүн.

-Төрөөбүт нэһилиэккин аны  уонча  сылынан хайдах көрө5үн? Нэһилиэккэ  билиӊӊи туругунан туох саӊа сүүрээн киириэн ба5ара5ын?  

-Нэһилиэкпит  аны уон сылынан өссө сайдан, кэӊээн, нэһилиэнньэ ахсаана элбиэн , биир тэӊ  интэриэстээх ыччат түмсүүтэ  баар буолуон ба5арабын.

-Урсун, аһа5ас кэпсэтиин, сэргэх кэпсээнин иһин махтал. Айымньылаах үлэни , ситиһиилэри ба5арабыт!     

- Махтал!

                                 Кэпсэттэ   Анна Мылаханова 

"Олох эргиирэ" анал таһаарыы-  

 баай барыылаах байанай ыйынан

"Бастакы Хомустаах нэһилиэгин кадровай булчуттара" 

Казанов Николай Дмитриевич

Николай Дмитриевич 1934с. Нам оройуонугар Таастаах нэһилиэгэр төрөөбүтэ.  Аҕалара сэриигэ бастакы хомуурга баран, кыргыһыы хонуутугар геройдуу охтубут. Онтон сотору буолаат, ийэлэрэ суох буолбут. Тоҕус оҕо тулаайах хаалбыттар. Барыларын араас оҕо дьиэтинэн тарҕаппыттар. Ньукулай биир оҕонньорго иитиллибит. Таастаах оскуолатыгар үөрэммит. Кыра оҕо сааһыттан бэйэтэ бултаан-алтаан киһи буолбут. Иитиллибит аҕатынан Казанов диэн ар аспаанньаны ылыммыт. Таастаахха, “Нам” совхозка кадровай булчутунан үлэлээбитэ. Сымнаҕас түүлээҕи государствоҕа туттарыыга сыл аайы пятилеткалар былааннарын аһара толороро. Хас да төгүл чемпион булчут аатын ылбыта. Москваҕа Бүтүн Союзтааҕы Норуот ситиһиитин быыстапкатын кыттыылааҕа. Элбэх оҕо амарах аҕата, элбэх сиэн эйэҕэс эһээтэ. Тыыл, үлэ ветерана.

                                           

Николаев Федор Гаврильевич

Федор Гаврильевич алтынньы 10 күнүгэр 1930с. Таастаах нэһилиэгэр төрөөбүтэ. Аҕалара эрдэ өлөн, кыра эрдэхтэриттэн оҕолор үлэҕэ эриллибиттэрэ. Кини 12 саастааҕар түөрт убайа бары: Ньукулай. Байбал, Уйбаан, Арамаан  1942с. биир күн сэриигэ ыҥырыллан барбыттара. Аҕаларын быраата Ефрем сэриигэ баран иһэн аара ыалдьан өлбүт. Сүөдэр түөрт убайыттан үс убайа: Байбал, Уйбаан, Арамаан Николаевтар сэрииттэн этэҥҥэ эргиллибиттэрэ, колхоз бастыҥ үлэһит дьоно буолбуттара. I  Хомустаахха олохсуйан Николаевтар аймахтарын тэниппиттэрэ. Биир убайа Ньукулай   1943с. Ворошиловградскай уобалас, Сталинскай оройуонун Степановка сэлиэнньэҕэ сэрии толоонугар геройдуу охтубута. 

Сэрии кэмигэр Сүөдэр  Таастаахха “Тельман” колхозка үлэлээбитэ. Улахан дьону кытта тэҥҥэ от-мас үлэтигэр сылдьара. 14 сааһыттан бултуурга үөрэммитэ. Государствоҕа  күндү түүлээҕи бултааһыҥҥа түһэрэр былааннарын толорууга дьаныардаахтык үлэлээбитэ. Федор Гаврильевич тыылга бэриниилээх үлэтэ “За доблестный труд в годы ВОВ 1941-1945 гг.” мэтээлинэн   бэлиэтэммитэ. 

Сүөдэр олус сэмэй, чиэһинэй. Кытаанах майгылаах, чөл олохтоох, олоҕун үлэҕэ анаабыт киһи. Республика, оройуон чулуу, элбэх төгүллээх чемпион кадровай булчута.  

1975с. РСФСР Верховнай сэбиэтин “За  доблестный  труд” мэтээлинэн, 1978с. “Победитель социалистического соревнования” диэн бэлиэнэн наҕараадаламмыта.  Федор Гаврильевич түбүктээх сыралаах үлэтин түмүгүнэн түөрт төгүл  (1968с. ,1969с., 1975., 1984) Бүтүн Россиятааҕы Норуот Хаһаайыстыбатын ситиһиилэрин быыстапкатыгар кыттыыны ылбыта.  1969с. быыстапка үрүҥ көмүс “За успехи в народном хозяйстве СССР” мэтээлинэн наҕараадаламмыта.  Үлэ, тыыл ветерана.

 

Лаврентьев Иван Иннокентьевич

 Иван Иннокентьевич Нам улууһун Таастаах нэһилиэгэр   Иннокентий Прокопьевич уонна  Наталья Ивановна Лаврентьевтар дьиэ-кэргэннэригэр үһүс оҕонон төрөөбүтэ. Ийэлээх аҕата холхуос үлэһиттэрэ этилэр. Эдьиийэ Татьяна Иннокентьевна Партизаҥҥа сэбиэт председателинэн кини кэргэнэ Бережнев Степан Степанович оскуола директорынан, учууталынан үлэлээбиттэрэ. Ол иһин 1944 сыллаахха бастакы кылааска  Партизан оскуолатыгар киирэн үөрэммитэ. 

 Холхуостаах, үлэһит  дьиэ-кэргэн оҕото буолан,  Уйбаан  үлэни-хамнаһы эрдэттэн  билэн-көрөн  улааппыта. Кини оҕо сааһа сэрии, сут-кураан сыллар кэмнэригэр ааспыта. Онон ас-таҥас кырыымчыгын, үлэ-хамнас ыараханын этинэн-хаанынан билбитэ.  Дьон олоҕо наһаа ыарахан этэ, сир аайы хоргуйуу-сутааһын, өлүү-сүтүү бүрүүкээбитэ. Оскуола оттук маһын сыл аайы учууталлар, үөрэнээччилэр  субуотунньуктаан бэлэмнииллэрэ. Күһүнүн эмиэ уопсай күүһүнэн муус ылаллара, онно барытыгар  Уйбаан  тэҥҥэ сылдьыһара. Ол кэмҥэ оскуолаҕа директора   Степан Степанович оҕолору итии аһылыгынан хааччыйыыга оһуобай кыһамньытын уурара. Оҕолор оскуолаҕа  алта-сэттэ биэрэстэлээх ыраах “Жданов”, “Калинин”, “Киров” ааттарынан холхуостартан сатыы сылдьан үөрэнэллэрэ. Кыһыҥҥы тымныыттан чугуйбакка, сааһын уу-хаар ортотунан бары бииргэ түмсэн, үөрэнэ кэлээхтииллэрэ...  Оскуолаҕа  кэлэн, сылаас хааһыны сиэн үссэнээри, уруоктарын көтүппэт иһин дьулуһаллара. Онон, үгүс оҕолор хоргуйууттан быыһаммыттара. Сайынын от оттоон, бурдук куолаһын итигэстээн үлэлииллэрэ.  Уйбаан төрдүс кылааһы Таастаахха бүтэрбитэ.  Сайынын отчуттарга өйүө таһара.  Таастаах холхуоһа   ийэтигэр Наталья Ивановнаҕа козалары ииттэрэ биэрбитэ, онно уола солбуллубат көмөлөһөөччү буолбута. 

Кыра кылаастан саҕалаан, сайын аайы от үлэтигэр үлэлиирэ. 1957 сыллаахха Нам орто оскуолатын ситиһиилээхтик үөрэнэн бүтэрбитэ.  Уйбаан  оскуола кэнниттэн  Өлүөхүмэҕэ тыа хаһаайыстыбатын техникумугар үөрэнэн, механик идэтин баһылаабыта.   Дойдутугар өр сылларга механигынан, завгарынан үлэлээбитэ . Үлэтигэр ирдэбиллээх, кыһамньылаах салайааччы этэ. Ыраас, аккуратнай туттуулааҕа. Кэлин өр кэмҥэ “Нам” сопхуоска кадровай булчутунан  сылдьыбыта. Күндү түүлээҕи туттарыыга былаанын куруук куоһара толороро. 

Элбэх оҕолонон, дьиэ-уот туттан ньир-бааччы ыал буолан олорбуппут. Оҕолорун, сиэннэрин  наһаа таптыыра. Уолаттарын бэйэтин кытта илдьэ сылдьан, үлэ үөрүйэхтэригэр үөрэтэрэ. 

Билигин кини олоҕун оҕолоро, сиэннэрэ салгыыллар.  Аҕаларын, эһээлэрин аатын ааттаталлар!

Т.Ф.Лаврентьева, кэргэнэ.

 

Атласов Николай Иванович

Мин аҕам Николай Иванович 1921 сыллаахха Таастаахха төрөөбүт. Бииргэ төрөөбүт иккиэлэр, быраата  Сергей Николаевич элбэх оҕолоох дьиэ-кэргэн  буолбута.  Аҕам Петрова Матрена Васильевна ийэтигэр Зырянова Анна Николаевнаҕа иитиллибит. Төрөппүт аҕата Атласов Уйбаан кэргэнинээн Евдокиялыын кэлин кырдьалларын саҕана, бэйэлэригэр  ылан олорпуттара.  

Аҕам  кэргэнинээн  Баишева Матрена Ивановналыын   миигин  уонна  бырааппын  Сергейи  иитэн ылбыттар.   Аҕабыт биһигини олус таптаан, атаахтатан улаатыннартаабыта. Ийэбит  улаханнык ыалдьан, бу олохтон туораабытын  кэннэ,  аҕабыт бэйэтэ соҕотоҕун  биһигини көрбүтэ.  Быраатын кэргэнэ эмиэ олохтон эрдэ туораан,  тулаайах оҕолоругар эмиэ көмөлөһөрө. 

Аҕабыт Тельман аатынан колхуос араас үлэтигэр  эдэр сааһыттан үтүө суобастаахтык үлэлээбитэ. 1943 сыллаахха бэбиэскэ тутан, сэриигэ ыҥырыллыбыт.  Сэриигэ биир дойдулааҕын  “Кыһыл Таастаах” колхуоһун чилиэнин   Иван Дмитриевич Аргуновтыын бииргэ барбыттар. Иккиэн  Даурияҕа  тиийбиттэр. Итиннэ байыаннай үөрэххэ үөрэммиттэр, үөрэтээччилэртэн биирдэстэрэ  биир дойдулаахтара А.Ф.Шестаков  эбит. Аҕам манна салгыы үөрэнэ хаалбыт, Аргуновун сэтинньи ыйга  арҕаа фроҥҥа утаарбыттар.   Салгыы үөрэтэ түһэн баран,  фроҥҥа ыыппыттар. 1947  сыллаахха уоттаах сэрииттэн  этэҥҥэ эргиллэн кэлэн, дойдутугар колхуоска үлэлээбит. 1949-1950  сылларга  фермаҕа, салгыы 1956 сылларга диэри колхуоска биригэдьиирдээбит, 1956-1958 сылларга тутууга I Хомустаахха үлэлээбит, онтон  түүлээхситинэн Үрүҥ Күөлүнэн бултаан сылдьыбыт. 1967-1976 сылларга сылгыһытынан үтүө суобастаахтык үлэлээбит.

Кэлин “Нам” сопхуоска  сылгыһыттыы сылдьан, дойдута  Таастаах сайдарыгар, дьиэ-уот элбииригэр, эдэр ыччат олохсуйарыгар баҕарара.  Олус ырааҕы өтө көрбүт курдук, билигин төрөөбүт нэһилиэгэ Таастаах улууска биир улахан нэһилиэгинэн биллэр буолла. Дьон-сэргэ олохсуйда, орто оскуола, оҕо уһуйаана  үлэлииллэр. Нэһилиэнньэ тыа хаһаайыстыбата сайдарыгар  күүскэ үлэлиир. Аҕам  баара буоллар төһө эрэ үөрээхтиэ этэй... 

   Соловьев  Прокопий  Дмитриевич

Аҕабыт  Прокопий Дмитриевич 1909 сыллаахха  “Чөрөкөҕө” Соһу аҕатын ууһугар  булчут дьиэ-кэргэҥҥэ төрөөбүт. Кини оскуолаҕа үөрэммэтэх, 1932 сыллаахха Таастаахха бастакы оскуола аһыллыытыгар хайыы-үйэ 23 саастаах киһи. Кэлин бэйэтэ үөрэнэн ааҕар-суруйар буолбут.

1932 сыллаахха “Чөрөкө” табаарыстыбаҕа (артыалга) биригэдьииринэн талбыттар. 1937-1941 сылларга “Кыһыл-Таастаах” холхуоска хонуу биригэдьииринэн, кэлин бэрэссэдээтэлинэн үлэлиир. 

Аҕа дойду сэриитин кэмигэр 1941-1945 сылларга икки төгүл бэбиэскэни туппута. Дьылҕата кинини маҥнай Москва аннынааҕы кырыктаах кыргыһыыга аҕалбыта. Бу быһаарыылаах уонна улахан сүтүктээх Москва аннынааҕы кыргыһыыга биһиги аҕабыт Прокопий Дмитриевич Соловьев уонна атын Саха сирин уолаттара ыҥырыллан өлөрү-тиллэри аахсыбакка киирсибиттэр. Кыргыһыы кэмигэр бэйэтин биир дойдулаахтарын Колесов Уйбааны, Хатыҥ-Арыы нэһилиэгин уолун Сивцев Куонааны уонна да атыттары араас бааһырыы, эчэйии ылбыттарын сүгэн-көтөҕөн санчааска туттарбыт. Бэйэтэ элбэхтик бааһырыы ылан (төбөтүгэр, илиитигэр, атаҕар) Тула, Саратов, Смоленск госпиталларыгар  атаарыллыбыт, аҕыс ый эмтэнэн баран бэс ыйыгар 1943 сыллаахха дойдутугар ыыппыттар. Ити 1943 сылтан сэрии уота Европа дойдуларыгар сыҕарыйбыт кэмэ этэ. 

Дойдутугар кэлэн ситэ үтүөрэ илигинэ иккиһин сэриигэ ыҥырыллыбыт. “Бу сырыыга дьэ төннүбэт киһи буоллум”, – диэн сирин-дойдутун, дьонун-сэргэтин, өтөҕүн кытта букатыннаахтык бырастыылаһан ыар санааҕа түһэн, 1944 сыллаахха сэриигэ иккиһин аттаммыт.

Хата кини дьолугар хамыыһыйа бааһа улаханын көрөн, син итэҕэйэн арҕаа ыыппатахтар. 1944 сылтан фроҥҥа балаһыанньа тосту уларыйан уонна Япония милитаристара Монголияны сэриилээн киирэннэр, аҕабытын  Прокопий Дмитриевиһы  Читаҕа тимир суол харабылыгар хаалларбыттар. Дойдутугар букатыннаахтык Японияны 1945 сыллаахха кыайыы кэннэ эргиллэр. 

Кэлээт даҕаны эйэлээх олох иһин төһө күүһэ-уоҕа баарынан үлэ үөһүгэр түспүтэ. 1945-1951 сылларга “Кыһыл-Таастаах” холхуос бэрэссэдээтэлинэн үлэлиир. 1951-1954 сылларга Жданов аатынан бөдөҥсүйбүт холхуоска, Кыһыл-Сыыр биригээдэтин биригэдьииринэн үлэлиир. 1955-1986 сылларга Жданов аатынан холхуоска, кэлин “Нам” сопхуоска кадровай булчут буолбута.  Сайынын Таастаах биригээдэтигэр косилкаһытынан, от кэбиһээччинэн үлэлиир. Кини биригэдьиирдиир да кэмнэригэр өрүү илии үлэтиттэн  арахпакка үлэлиирэ. Звеноларга от кэбиһэ сылдьарын элбэхтик көрөөччүлэр.  Кинини кытта бииргэ үлэлээбиттэр  уонна да атын үлэһит дьон  аҕабытын  мэлдьи махтана ахталлара.

Үчүгэй үлэтин иһин холхуос, сопхуос, оройуон салалталарыттан элбэх грамоталар, хайҕал суруктар, харчынан уонна ЗАЗ-968 “Запорожец” массыына фондатынан бириэмийэлэммитэ. 1985 сыллаахха Нам оройуонун бочуоттаах олохтооҕо аата иҥэриллибитэ. 1949 сылтан Коммунистическай партия эрэллээх чилиэнэ.

Аҕа дойду сэриитин кэмигэр бойобуой үтүөлэрин иһин Соловьев Прокопий Дмитриевич маннык наҕараадалардаах:

1. “Албан аат” III истиэпэннээх уордьан.

2. “Аҕа дойду сэриитин” II истиэпэннээх уордьан

3. “Бойобуой үтүөлэрин иһин” мэтээл

4. “Хорсунун иһин” мэтээл

5. “Германияны кыайыы иһин” мэтээл

6. “Японияны кыайыы иһин” мэтээл уонна да атын элбэх  үбүлүөйүнэй, бойобуой мэтээллэр, бэлиэлэр. 

Бэлэмнээтэ Надежда Константинова, "Сайдыы" ОАДь уһуйааччыта

Саргылана Аргунова:  «Билиӊӊи кэмӊэ балыыһа5а эмтэнэ киирэр уустуктардаах буолла...»

 

Хоруона хамсыга дойду үрдүнэн элбэх уларыйыыны киллэрдэ. Олохпут  оӊкула тосту уларыйда, элбэх үлэ, былаан тохтоото. Күннэтэ үчүгэй  өрүт өттүгэр туох эрэ уларыйыы киирэрин, «ыарыы суох буолбут үһү»  дииллэрин күүтэн, иһийэн олоруу буолла. Бу кэмӊэ ордук күүстээх, эппиэтинэстээх үлэ5э  медицина үлэһиттэрэ туруннулар.  

«Олох эргиирэ» анал таһаарыыбыт бүгүӊӊү ыалдьыта  Бастакы Хомустаах амбулаториятын сэбиэдиссэйэ, участковай  быраас Саргылана Элляевна Аргунова.

 

-Үтүө күнүнэн,  Саргылана Элляевна! Нэһилиэнньэбитигэр эпидемиологическай ситуация балаһыанньата билиӊӊи туругунан хайда5ый?

- Нэһилиэккэ  балаһыанньабыт  ыарахан. Күн- түүн хомойуох иһин «положительнай» анализтар эбиллэ тураллар. Ону таһынан анализтара үчүгэй гынан баран  «ковид не подтвержденный» диэн диагнозтаах дьоммут  эмиэ бааллар.

- Ыалдьыбат туһуттан маскаттан, перчаткаттан ураты хайдах харыстаныахха , эбэтэр иммунитеты бө5өргөтөргө ханнык битэмииннэри иһиэххэ сөбүй?

-Илиини, сирэйи сууна сылдьыахха наада. Общественнай сиртэн кэллэххэ суунуу отой булгуччу тутуһуллуохтаах.   О5олортон эмиэ ирдээн, «привычка» оӊостоллорун үөрэтиэххэ наада. Иммунитет бөҕөргөтөргө С,  D битэмииннэр туһалаахтар.

- Бу ыгым кэмӊэ аптекабыт үлэлээбэтэ атахтаата. Инники бу боппуруос быһаарыллыа дуо?

- Аптека бу сааскыттан карантинынан,  65 саастарыттан үөһээ диэн ирдэбили тутуһан үлэлээбэтэ5э. Анал үөрэхтээх  эдэр солбук киһи көстүбэт, суо5ун кэриэтэ. Онон  кыһал5аны туоратар инниттэн бу  понедельниктан ( 09.11.2020)  урукку үлэһит нэдиэлэ5э  үстэ , күн аӊаара тахсан үлэлиэ5э.

- Карантин кэмигэр 65 саастарын ааспыт нэһилиэк олохтоохторо өскөтүн атын ыарыынан ыарыйдахтарына, хроническай ыарыылара бэргээтэ5инэ дьиэ5э вызов оӊороллор дуо? Эбэтэр балыыһа5а  тиийэллэр дуо?

- Вызовка ыӊырыы  күнүстэри – түүннэри  элбэх. Кырда5астары төһө кыалларынан дьиэ5э баран көрө сатыыбыт, вызов киирдэ5инэ. Со5отох быраас буолан ыарахан. Вызов киирдэ5инэ толкуйданан, ыарыһах туругуттан көрөн,    ханна барарбын барытын «маршрут»  оӊостон сылдьабын, оччо5о эрэ барыларыгар суһаллык сылдьарым кыаллар курдук.

- Бу улахан  нэһилиэнньэ терапевт бырааспыт суох. Терапевт быраас кэлиэ дуо?

-Сана терапевт быраас биһиэхэ 2018 сыллаахха «Земский доктор» программанан ананан үлэлии кэлбитэ, билигин эдэр киһи о5олонон олорор. Кини олорор кэмигэр сана терапевт быраас  кэлэрэ кыаллыбат. Быстах солбукка эрэ кэлэн үлэлиэхтэрин сөп саастаах өттүлэрэ, аны билигин бу маннык  ситуация  кэмигэр  саастаах киһи үлэлиирэ кутталлаах, көӊүллэммэт.

- Ѳскөтүн ковид симптомнара  билиннэхтэринэ  анализ ханна туттарыахпытын  сөбүй? Биитэр балыыһаттан направление ирдэнэр дуо?

-Ковидка анализ ким ба5алаах барыта туттарыан сөп диэн буолбатах. Кимиэхэ аныырын быраас бэйэтэ быһаарар.  Ыалдьыбыт киһи сааһыттан көрөн , хроническай ыарыыларыттан көрөн, эпидситуацияны учуоттаан.

- Түүн-күнүс  вызовка ханнык нүөмэргэ эрийэн тиийэбит? Балыыһа5а эбэтэр тутатына  бэйэ5эр?

- Вызовка үөһээ этэн аһарбытым курдук со5отох сылдьабын. Онон  миэхэ бэйэбэр эрийэн кэлэ5ит, 89681529128 нүөмэргэ.

- Стационарга хроническай ыарыы көптө5үнэ эмтэнэ киириэххэ сөп дуо бу хамсык кэмигэр?

- Билиӊӊи кэмӊэ урукку курдук хроническай ыарыыны, онтон да атын  ыарыы буулаата5ына эмтэнэ киирэр уустуктардаах буолла. Ханнык ба5арар сытар балыыһа5а киирэн эмтэнэргэ  риск заражения син биир баар. Ол эрэн үлэлээбиппит курдук үлэлиибит, филиал ЦРБ буоламмыт улуус бары нэһилиэгиттэн араас диагнозтаах ыарыһахтар  киирэллэр.

-Ѳскөтүн «гриппол» ылбыт буоллахпына ковидтан харыстыан сөп дуо?

-Сылын аайы ыытыллар  грипп утары вакцинация  ГРИПП, ОРВИ ыарахана суох ( осложнение) аастын диэн бэриллэр, ковидтан харыстаабат. Вакцинация ылбатах киһи ОРВИны  да, ковиды да ыараханнык аһарыан сөп.

- Үксэ дьон «Аспирин»  таблетка иһэр эбит, ордук саастаах дьон. Бу төһө оруннаа5ый?

- Аспирин хааны убатар суолталаах. Короновируснай инфекция5а аспирин хааны  убатарга ананар, тромб үөскээбэтин диэн. 

- Саргылана  Элляевна,  аһа5ас кэпсэтиин иһин махтал буолуохтун уонна түмүккэ ыарыы тар5амматын туһугар нэһилиэкпит олохтоохторугар ба5а санаан.

- Ба5а санаам диэн  улахан наада суох буолла5ына дьиэбитигэр  олоруо5ун, саастаах дьоммутун харыстыа5ын! Нэһилиэнньэбитигэр тахсыбыт случайдары да ылан көрдөххө – тас дойдуттан, атын регионтан кэлэн баран 14 күн самоизоляцияны тутуспаттан ыарыы тар5аммыта баар. Саастаах дьон куоракка о5олоругар киирэн сысталлар, корпоративнай бырааһынньыктары тохтотуохха наада. Мааска, перчатка булгуччу кэтэ сылдьын, суунуу гигиенатын тутуһун, элбэх киһитэ суох сиргэ  сибиэһэй салгынӊа сылдьын. Ыарыы баар, сымыйа  буолбатах. Онон харыстыаныа5ын!

         Саргылана Элляевна үгүс түбүгүн быыһыгар биһиги ыйытыктарбытыгар быыс булан эппиэттээбитигэр  махталбытын биллэрэбит. Анал медицинабыт  үлэһиттэрэ этэллэрин ылынан, итэ5эйэн , бэйэ- бэйэ5э харыстабыллаахтык сыһыаннаһан, ыарыыны  тумнан, этэӊӊэ сылдыахха!    

Медицина  салаатыгар үрдүкү  салалтаттан үгүс өйдөммөт уларыйыы  киирбитин үрдүнэн,  санаалара саппа5ырбакка түүн- күнүс  үлэ үөһүгэр  сылдьар балыыһабыт бары үлэһиттэригэр  бу ыарахан кэмӊэ күүстээх санааны, тулууру ба5арабыт!

                                                                                   Кэпсэттэ Анна Мылаханова