1Хомустаах нэһилиэгэр Тыа сирин кулууба тэриллибитэ 70 сылынан сэрии кэмин о5ото, үлэ ветерана, 1Хомустаах нэһилиэгин Ытык киһитэ, Нам улууһун Ытык ыалын а5ата, 1 Хомустаахтаа5ы Культура дьиэтигэр 1960-70-сылларга сэбиэдиссэйинэн, дириэктэринэн үлэлээбит Константинов Константин Николаевич ахтыыта.
«Кулуупка үлэлээбит кэрэ-бэлиэ кэмнэрбин ахтан-санаан аастахха..»
«Мин 1964 сыл бала5ан ыйыттан, 1966 сыл бала5ан ыйыгар диэри 1Хомустаах нэһилиэгин тыа сиринээ5и кулуубугар сэбиэдиссэй этим. 1966 сыл бала5ан ыйыттан улуустааҕы культура отделыгар инспекторынан үлэлээн баран, 1968 сыл бала5ан ыйыттан саҥа үлэ5э киирбит Намнаа5ы «Сардаҥа» киинэ тыйаатырыгар бастакы дириэктэр буолбутум. Уонна дьэ, 1970 сыл бала5ан ыйыгар дойдубар, 1Хомустаахтаа5ы Культура дьиэтигэр эргиллэн кэлэн ,1974 сыл муус устарга диэри дириэктэрдээбитим.
Маҥнайгы икки сыл үлэлиирбэр со5отох этим. Туох да суо5а- киистэ да, кумаа5ы да, таҥас да. Бэйэм киистэни да сатаан туппат этим. Бэчээтинэйинэн суруйарга кэргэним Светлана Георгиевна үөрэппитэ. Кини Бүлүү педучилищетыгар уерэнэригэр бэчээтинэйинэн суруйарга үөрэммитэ. Онтон эрэй син үөрэттэ5э дии- Өктөөп, 1 маай, Кыайыы бырааһынньыктара, ыһыах, ферма кыһыл муннуга атын сирдэртэн итэ5эьэ суох, өссө ордук киэргэтиллэр буолбуттара. Аны бырааһынньык кэнсиэрдэрэ, нэһилиэктэринэн уус-уран күрэхтэр буолан сүүрүү-көтүү, ыччаттары түмүү, наадалаах дьону ыҥырыы, ыаллары кэрийии үлэлэрэ са5аламмыттара.
Уус-уран көрүүлэр наар кыһын буолаллара. Өссө нэһилиэктэр, кулууптар кыахтарыттан көрөн холботолууллар этэ. Биһиэхэ Үөдэйдэр хас да сыар5алаах атынан кэлэн билиҥҥи эргэ оскуола5а репетицияланаллар этэ. Онно билигин Амма5а баар мелодист Геннадий Эверстов, баас куоластаах Черноградскай Дмитрий, баянист-мелодист Егор Сысолятин , саха театрын балетнай труппатыгар үҥкүүлэспит Поротов Петр Михайлович, Семенова Анна Яковлевна, маннаа5ылартан Азаров Николай Филиппович уонна олохтоох ыччаттар бары кытта сатыырбыт. Куотунар, аккаастыыр киһини тэрилтэтин салайааччытынан «кымньыылатар» этибит. Кыттааччы ахсаана эмиэ сыаналанар этэ. Оччолорго өссө Тулагыга гастроллаан турабыт. Гастрол туьунан ахтан аастахха, Кыһыл-Сыыр ыччаттарын күүьүнэн Уус-Алдан Дүпсүнүнэн, Баата5айынан, Мэҥэ-Хаҥаласка мелодист Степан Сергучев дойдутунан Лоомтуканан сылдьыбыппыт. Бэйэтин кэмигэр ханна ба5ар киһи кыбыстыбакка көрдөрөр кэнсиэрдэрэ этэ.
Кулууп диэн урукку Аа5ар бала5ан салгыыта буоларын, кини ис хоһоонун, суолтатын дьоҥҥо тиэрдэ сатыырым. Куччун диэн сиргэ, аллара кытылга, Уус-Алданнар сүөһү көрөн кыстаан олороллоругар бэйэм ба5абынан тиийэн, хаһыат илдьэн, дэриэбинэ, оройуон сонунун кэпсиирим. Онно кыстаабыт дьонтон олохсуйа хаалбыттара кэлин махтана,үөрэ-көтө көрсөллөрө билиҥҥэ диэри санаа5а астык.
Оччолорго тематическай биэчэрдэр буолбаттара. Сүнньүнэн дьон сынньалаҥын тэрийии, концерт, пьеса туруоруута уонна производство түмүгүн суруйан, кулуупка кыһыл муннукка дьон көрөр гына көрдөрүүгэ таһаарыы этэ.. Төһөлөөх кыһыл таҥаьы, ватманы бараабытым буолла!..
Кэнники кулууп Культура дьиэтэ диэн ааттаммытын кэннэ миигин кытта Валентина Николаевна Новгородова уонна Матрена Кузьминична Попова худругунан үлэлээбиттэрэ. Улахан бэриниилээх улэһиттэр этэ. Ордук М.К.Попова идея киирбит кэмигэр, ону олоххо киллэриигэ оргуйан олорор буолара. Маҥнай үлэлиир кэммэр, «Нам» совхоз администрацията саҥа хонтуора тутуллуор диэри кулуупка хонтуораланар этэ, урукку бэйэтин дьиэтин начаалынай оскуола5а биэрэн баран. Онтон хонтуора көспүтүн кэннэ, кулууп уҥа аанынан киирии хоско Софронов Мэхээлэ дьиэ кэргэнинээн остуорас, кочегар, харабыл буолан, кулууп төһүү үлэһиттэрэ этэ. Кинилэргэ махталым муҥура суох улахан, ол бэлиэтинэн Намтан кэлэн Мэхээлэни тиһэх суолугар атаарбытым. Федора Григорьевналыын куруук үөрэ-көтө көрсөр этибит.
Агитационнай биригээдэ туһунан а5ыннахха, мин бастакы агитбиригээдэни 1965 сыллаахха тэрийбитим. Совхоз массыына анаан, суоппар Колесов Егор-Дьөгүөрдээнниин Үөдэй, Хомустаах фермаларын, отчуттарын кэрийбиппит. Сельсовет председателэ Ушницкай Никита Платонович музыкааммыт уонна лекторбыт этэ. Лозунг, плакат, араас көрдөрүүлэр, массыына киэргэтиитэ хайаан да баар буолара. Бастакы агитбригадовецтартан Ядреева Марина Федотовна, Муксунов Дмитрий, Ушницкай Никита Платонович баалларын өйдүүбүн.
1970-с сыллар кэннилэринээ5и агитбиригээдэнэн Үөдэй, Хомустаах, Хама5атта бары сайылыктарын, отчуттарын, Таастаахха тиийэ хабан сылдьар этибит, ону таһынан Аппааныга диэри бары кулууптарга кэнсиэрдээбиппит. Онно Хама5аттаттан Кривогорницын Ю.В. кэргэнинээн , Партизантан Осипов И.В., Оконешникова М.В., Кудрина С., Хомустаахтан Соловьев Ф.А., Азаров Н.Ф., Константинова С.Г.сылдьыспыттара. Өссө Светлана Алексеевна, Филипп Алексеевич кыра кыыстарын көтө5өн, биһиги Светлана Георгиевналыын иккилээх кыыспытын илдьэ бары бииргэ сылдьыбыппытын өйдүүбүн. Суоппарбыт Константинов Эллэй Николаевич этэ.
Нам оройуона компактнайынан, суола-ииһэ үчүгэйинэн агитационнай уус-уран биригээдэ үлэлииригэр табыгастаах этэ, ону Шестаков Афанасий Федорович дьаныарынан-тэрийиитинэн Намнар мүччү туппатахтара, бэрт эрдэттэн республика иһигэр бастыҥнар этилэр. Ол үтүө түмүгү биэрбитэ: 1967 сыллаахха, ыам ыйын 27-31 күннэригэр Улан-Удэ куоракка ыытыллыбыт Агитбиригээдэлэр Илин Сибиирдээ5и зонатаа5ы көрүү-конкурстарыгар бастакы миэстэни ылан үөрбүппүт-көппүппүт. Түмүк көрүү-конкурска Москвалыыр буолбуппут. Ол иннинэ, 1966-1967 сыл кыһыныгар Бүтүн Россиятаа5ы уус-уран самодеятельноһы көрүү оройуоннаа5ы уонна республикатаа5ы бэстибээллэрин ааһан, 1967 сыллаахха муус устар 17-22 күннэригэр Иркутскай куоракка ыытыллыбыт зонатаа5ы көрүүнү эмиэ ааһан, Москва5а улахан түмүктүүр кэнсиэргэ кыттар чиэстэммиппит. Онон Намнар биир сыл иһигэр сахалар ааттарын республика тас өттүгэр үс төгүл көмүскээн турабыт. Улан-Удэ-Иркутскай-Москва куораттар тыйаатырдарын сыаналарыгар хастыы да кэнсиэрдэр кэннилэриттэн саҥа тутуллубут Сьезтэр Дыбарыастарыгар кэнсиэрдээбиппит.
Ити унньуктаах уһун күрэстэр кэннилэриттэн куруутун: «Эмиэ кинилэр дуо?», «То5о куруук кинилэр!» диэн ыйытыылар батыһа, сэргэстэһэ сылдьар курдуктара. Ба5ар ол иьин да иккистээн Москвалаабатахпыт буолуо…Кыайыы-хотуу көтөллөөх кэлэн баран, 1968 сыл тохсунньу 30-кулун тутар 3 күнүгэр диэри биир ыйдаах Горнай, Бүлүү сүнньэ маршрутунан гастроллаабыппыт.Онно ыччаттар 50-60 килэмиэтири аахсыбакка, эбиитин күн аайы 50 кыраадыс тымныы этэ, нөҥүө дэриэбинэ5э батыһан, эккирэтэн кэлэллэрэ, сө5ө-махтайа кэпсэтэллэрэ биьиэхэ киэн туттууну үөскэтэрэ, истэргэ олус үчүгэйэ. Онтон салгыы нөҥүө сылыгар, илин эҥэр улуустарын кэрийии, сайын агитбригада, онтон Ленин 100 сааһыгар аналлаах өрө күүрүүлээх кэнсиэрдэр, телевизионнай бэстибээл буолбуттара. Ити тэрээһиннэргэ барыларыгар көхтөөх кыттыыны ылбыппын ахтан-санаан киэн тутта саныыбын уонна Шестаков Афанасий Федорович, Протопопов Афанасий Андреевич, Гурьева Татьяна Андреевна, Христофоров Илья Львович, Терентьев Василий Васильевич курдук республика5а тарбахха баттанар биллэр дьоннор аттыларыгар сылдьыбыппыттан үөрэбин, астынабын. Чахчыта да, төһө да бэйэ оҥоьуга буоллар, электрогитаралаах, контрабаастаах, духовой инструменнардаах «Намнар ВИА-лара дуо?»-дэтэр этибит. Дэлэ5э Илья Христофоров Москва5а бара сылдьан атыыласпыт, уруккунан биир ынах сыаналаах, Вельтмайстер баянын сир аайы дьиктиргээн көрүү-истии бө5ө буолаллара. Ити күүрээн, өрө көтө5үллүү бастакы олугун Аппааны Карл Маркс аатынан колхоз уус-уран коллектива 1954 сыллаахха уурбута. Билигин ол коллективтан биһиэхэ Кыһыл-Сыырга 85 саастаах Винокуров Николай Кузьмич баар.
Билигин мин үлэлээбит кэмнэрбэр актыыбынай кыттыыны ылбыт Соловьев Филипп Алексеевич, Николаева Мария Павловна, Дмитриева Елизавета Михайловна, Николаева Светлана Игнатьевна, Николаева Елизавета Иннокентьевна, Константинова Светлана Георгиевна бааллар. Хомойуох иһин үгүстэр суохтар: драма5а, сценкаларга оонньуур Охлопков Афанасий Федорович, Тихонова Александра Максимовна, Тихонов Максим Максимович, Попова Матрена Кузьминична…
Улахан драманы толору оонньообуппутун өйдөөбөппүн, үксүн биир-икки көстүү быһыылаа5а: «Ырыкыныап ыыспата», «Сайсары» уонна үксүн монологтары толорорбут. Ити хайысха5а Попова М.К. үлэлэһэр этэ. Кулуупка үлэлээбит кэрэ кэмнэрим -оло5ум биир саамай сырдык өйдөбүлэ буолар.»
Комментариев нет:
Отправить комментарий