«Алгыстаах айымньылаах үлэм сайдар кэмэ»
Үүнэргэ, сайдарга,
Үлэһит буолуохха,
Үлэни таптыахха!
Мин 1992 сыл күһүнүгэр 2-с Хомустаахтан манна 1 Хомустаахха методиһынан ананан үлэлии кэлбитим.
Культуура эйгэтигэр үлэлээбит кэмнэрим саамай көдьүүстээҕэ, таһаарыылаах үлэтэ, таптыыр идэбэр үүнэн – сайдан уһаарыллан тахсыбыт кэмим субу манна 1 Хомустаах «Алгыс» сынньалаҥ киинигэр буолбута. Оччолорго директорынан үлэлээбитэ Соловьева Татьяна Родионовна, художественнай руководителинэн Тихонова Валентина Николаевна, 1996 сылтан биир күүстээх айар куттаах талааннаах үлэһиппит Соловьева Анастасия Степановна, старшай методиһынан Обутова Любовь Пантелеймоновна, 3-с методист Григорьева Марианна Ивановна, онтон кэлин методиһынан Жиркова Күннэй Геннадьевна, Оконешникова Валентина Анатольевна, Охлопков Василий Николаевич үлэлээбиттэрэ, художник оформителинэн Оконешников Игнат Афанасьевич, 1997 сыллардаахха аккомпаниатор дуоһунаһыгар кэргэним А.М. Максимов үлэлээбитэ, кэлин бу дуоһунаска Орлов Виктор Федорович үлэлээбитэ, техүлэһиттэринэн Соловьева Любовь Филипповна, Борисова Екатерина Васильевна, Ольга Сивцева, кэлин сылларга Баишева Римма Семеновна буолан үлэлээбиппит.
Маны таһынан «Мичээр» народнай оҕо үҥкүүтүн ансаамбылын салайааччыта Александр Николаевич Окоемов уонна ассистенынан Тихонова Соня Максимовна үлэлииллэрэ. Александр Софьялыын көдьүүстээхтик, сындалҕааһыннаахтык, ол эрэн аан дойдуга биллэр үрдүк ситиһиилээх айымньылаах үлэлэрин илэ көрбүт туоһутунан буолбуппуттан билигин киэн туттабын. Инник ис дууһаларыттан үлэлэригэр бэриниилээхтик үлэлиир дьон бу үйэҕэ ахсааннаах буолуо дии саныыбын.
Мин үлэлиир кэмнэрбэр оччоттон билиҥҥээҥи дылы библиотекарьдарынан бэрэниилээхтик, үтүө суобастаахтык үлэлииллэрэ Жиркова Надежда Дмитриевна уонна Колесова Валентина Спиридоновна. Кинилэртэн мин элбэҕи билбитим, сценарий суруйарбар элбэх кинигэни, суруйааччылар хоһооннорун булан биэрэн көмөлөрө улахана. Киномеханигынан мин ытыктыыр убаастыыр күндү киһим Корякина Варвара Ивановна үлэлээбитэ.
Бу кулууп үлэтигэр сценарий суруйуутугар Валентина Николаевнаттан уонна Татьяна Родионовнаттан элбэххэ үөрэммитим. Валентина сценарийын дьиэтигэр суруйан кэлэрэ уонна ону барыбытыгар кэпсээн ырытыһарбыт. Ким туохха сыһыарыллан үлэлиирин быһаарсарбыт, хайдах оформлениялаах буоларын Игнат толкуйдуура, репетициятын куруһуоктарынан арахсан үллэстэн бары үлэлиирбит. Татьяна Родионовна дириэктэр быһыытынан ирдэбиллээҕэ, биһигини оҕолорун курдук көрөн – истэн үөрэтэрэ, билигин да биһигини дьаһайар истиҥ дьүөгэбит буолар. Кини 1993 сыллаахха театральнай куруһуогу миэхэ туттарар. Хантан тугу саҕалыырбар төһүү күүс буолбута Яна Петровна Орлова. Кинилиин «Сүмэ» драмстудия анал программатын ылынан, суруйан, былааннаан үлэбин саҕалаабытым. Бу драмстудия икки хайысханан үлэлээбитэ. Биирэ ыччакка анаан «Ток-шоу» миниатюралар театрдара этэ. Манна үксүн пластиканы, мимиканы сайыннарар сыаллаах мини сыанкалар, пантомимолар этилэр. Бу миниатюраларга саҥа оскуоланы бүтэрбит 96-97 сыллаах выпуск оҕолоро көх – нэм буолан активистаабыттара. Бу кэмнэргэ нэһилиэккэ эдэр ыччаттарга лидерынан үлэлээбитэ Борисова Екатерина Васильевна. Ону сэргэ биһиэхэ техүлэһитинэн эдэр күүстээх санаалаах Римма Семеновна Баишева кэлэр. Кинилэрдиин бэрткэ табыллан уонна таһаарыылаахтык үлэлээбиппин долгуйа истиҥник ахтабын. Бу биир кылаас оҕолорун Екатерина көҕүлээн театр студиятыгар аҕалбыта. Бары көрү – нары көҕүлүттэн туппут көдьүүстээх, ис истэриттэн талааннаах, эдэр эрчимнээх күүстээх саҕахтары түстэһэ сылдьар эдэр ыччаттар этилэр. Ол иһин буолуо бу выпуск оҕолорун кытта элбэх үлэлэри үлэлээн концерт бөҕө туруоран, араас күрэхтэһиилэри, театрализованнай представлениялары, мини сыанкалары туруоран, араас өрүттээх мероприятиялары ыытан көхтөөхтүк үлэлиирбит.
Саамай өйдөөн хаалбыт эдэр ыччаттартан активистарым Николай, Алексей Орловтар, Владислав Ушаков, Мичил Чиччигинаров, Данил Соловьев, Туяра Аргунова, Анатолий Аргунов, Анюта Степанова уо.д.а.
Онтон улахан дьоҥҥо араас саастаахтары хабан кыракый тэттик сыанкалары, олохтоох автордар суруйбут көрүдьүөстээх хоһоонноругар, кэпсээннэригэр араас көрдөөх сыанкалар турбуттара. Ол курдук, нэһилиэкпит киэн туттар суруйааччыларынан Федотов Н. К. уонна Еремеев К.И. - Тилин суруйууларыгар элбэх сыанкалар турбуттара. Кинилэр киэннэригэр постояннай артыыстарбынаан Афанасий Кирсанович Дьяконовтыын, Татьяна Соловьевалыын, Василий Охлопковтыын, Анастасия Степановналыын, Любовь Пантелеймонавналыын араас көрдөөх сыанкалары, араас оруоллары оонньоон көрөөччүлэр биһирэбиллэрин ыларбыт. Ыксал тирээтэҕинэ сыанкалары бэйэбит да айарбыт. Ол быыһыгар кусчуттар, кустар да буолан ыларбыт.
Драмстудия репертуардара Сиэн Өкөр «Абырах», Көөчөөн көрө репертуарыттан «Отелло», «Тапталга билинии», А. Хабарова «Иллээх ыал», Л. Максимова «Семейнай трагикомедия», «Сыбаайба кэнниттэн» уо.д.а. этилэр.
Театрым дьонугар анаан хос оҥостубуппут бу хоско олорон артыыстарбар театр кэрэ эйгэтигэр уһуйан, дьарыктаан үлэ күөстүү оргуйбута. Ол түмүгэр биир улахан ситиһиилээх үлэбинэн буолар 1997 сыллаахха, кырдьаҕастар фестивалларыгар, оччолорго председателинэн үлэлээбитэ Жиркова В.Д., Леонид Попов «Улуу Туймаада» историческай драманы туруоран, улууска Гран – при хаһаайынынан буолбуппут. Бу улахан ситиһии мин эрэ ситиһиим буолбатах. Бу спектаклы туруорарбар элбэх киһи күүс көмө буолбуттара. Спектакль ис тутулун ырытыспыта Я.П. Орлова, помрежиссерунан старшай методист Любовь Пантелеймоновна үлэлэспитэ. Хас биирдии оруолу толорор дьону кэпсэтэртэн саҕалаан, көстүүмнэригэр тиийэ көрдөөн буларга – таларга дириэктэрим Соловьева Т.Р., көмөтө улахана, сыана декорацията 3 тэ уларыйарыгар художник оформителлэр (Оконешников И., Максимов А.) үлэлэрэ спектакль көстүүлэрин толору ситэрбиттэрэ, реквизиттары, таҥаһы сабы буларга Жиркова В. Д., Лаврентьева Т.Ф., Харитонова А.Ф., Колесова А.И., Еремеева Мария көмөлөрүнэн силигин ситэн тэрээһиннээх үлэ барбыта. Сүрүн оруоллары толорбут дьоннорбутунан буолбуттара сыанаттан түспэтэх дьон биһирэбилин ылбыт артыыстарбыт. Ол курдук урукку артыыстарбытын Константинов Константин Николаевиһы уонна Николаева Людмила Ивановнаны эдэр 20чэлээх оҕолору оонньоторбутугар гримердар үлэлэрэ көрөөччүлэри кэрэхсэппитэ. Биир сүрүн оруолу эппиэтинэстээх оруолу Кулут чаҕыр эр киһи оруолун Анастасия Соловьева оонньоон көрөөччү уонна дьүүллүүр сүбэ хайҕабылын ылыан ылбыта. Дьон дууһатын аймаан ис сүрэҕиттэн иэйиилээхтик, долгутуулаахтык оонньообут Клара Прокопьевна Орлова көрөөччүлэри ытатан долгуппута. Маны таһынан биирдиилээн оруоллары бэрткэ толорбуттара нэһилиэкпит талааннаах актыбыыстара, көмүс куоластаах ырыаһыттара Иванов И.И., Васильев А.И., Васильев В. Х., Тихонов М. М., А. Дьяконов, маны таһынан эдэр нуучча оруолун нуучча хааннаах саха уола Николай Орлов бэрткэ оонньоон спектакль дьиҥ чахчы кэпсиир ис тутулун биэрэн дьүүллүүр сүбэ кутун тутуон туппута уонна эдэр буойуттар оруолларын нэһилиэкпит талааннаах эдэр ыччата ис дууһаларыттан астынан оонньоон көрдөрбүттэрэ. Манна оруолларын чаҕылхайдык арыйан дьүүллүүр сүбэ үрдүк сыанабылын ылыан ылбыттара: Мымах кинээс – Ф. Соловьев, Ньыкаай – Анатолий Охлопков, Головин – Ньургун Новгородов. Түгэнинэн туһанан маннык улахан спектаклы туруорга Хомустаах дьоно – сэргэтэ, үлэлиир коллективым көх-нэм буолан, илин – кэлин түсүһэн үлэлэспиттэрэ кэрэхсэбиллээх, ис сүрэхтэн тахсар махтабыллаах, убаастабыллаах, хайҕабыллаах тылларбын этэбин.
Кулуупка биир тустаах үлэбинэн - 1996 сыллаахха «Кэскил» диэн ааттаах суорумньу кулуубун дириэктэрим Татьяна Родионовна маны үлэлэт диэн биэрбитэ. Дьэ манна эмиэ программа сурунан туспа суоллаах иистээх кружок курдук тэрийбиппит. Бу кулуубка соҕотох сылдьар кэргэннэнэр саастаах дьону олохторун оҥостоллоругар, дьоҕурдарын, талааннарын арыйалларыгар сыаллаах – соруктаах үлэлээбиппит. Улуустааҕы суорумньу кулууптарын кытта ыкса сибээстээхтик үлэлэһэрбит. Ол курдук концерт тэрийэн, музыкальнай нүөмэрдээх былааннаахтык опыт атастаһа таарыйа Саха сирин араас улуустарыгар сылдьан бэйэни көрдөрөн, билсэн көрсөн кэлэрбит.
Маны таһынан видеооператор Бурнашов Александр Константинович уонна редакторынан Сысолятина Розалия Николаевна нэһилиэк иһигэр уонна ыаллыы сытар нэһилиэккэ Үөдэйгэ көстөр видеопередача нэдиэлэҕэ иккилиитэ тахсыталыыра онно кулууп үлэтин сырдатарга Григорьева Марианналыын үлэлэһэн нэдиэлэ аайы записьтанан эфиргэ тахсарбыт.
Бу үлэлэри таһынан улуус культуратын профкомун иһинэн араас хабааннаах мероприятиялары оҥорорбут. Ол курдук, 1997 дуу 1998 дуу сыллаахха Альбина Афанасьевна культуура профкомунан үлэлиирин саҕана 1- й Хомустаахха Хара Былыкка 2 күннээх Өрөспүүбүлүкэтээҕи культуралар семинардарын от ыйыгар тэрийэн ыытан турардаахпыт. Бу эмиэ сыралаах күүстээх үлэттэн тахсыбыта. Биһиги эппиэтинэспитигэр семинар арыллыытын, ыалдьыттары күндүлээн көрсүү, тэрээһинин биэрбиттэрэ. Онно күөлгэ сайыҥҥы уу нимфаларын обраһын русалкалар буолан тыынан устан киириилээх кыракый тэттик представлениялаах семинары арыйбыппыт. Манна биир эмиэ таһаарыылаах үлэнэн буолбута күнү көрсүү түгэнэ, бу күҥҥэ кулунчуктаах биэлээх, кыталыктардаах Алгысчыттаах бу тэрээһиҥҥэ кэлбит улуустар биһирэбиллэрин ылбыта.
Мин үлэлээбит сылларбар миигин кытта тэҥҥэ биир өйүнэн-санаанан ыччат лидерынан үлэлээбиттэрэ Борисова Екатерина Васильевна, Охлопков Иван Афанасьевич, Наталья Анатольевна Николаева уонна Туйаара Алексеевна Алексеева. Бу ыччаттары кытта улуустааҕы ону таһынан өрөспүүбүлүкэтээҕи араас өрүттээх ыччаттарга аналлаах тэрээһиннэри оҥорорбут, тэрийэрбит. Элбэх күрэхтэргэ кыттан ситиһиилэнэрбит. Ульяна Павловна Атласова улуустааҕы ыччат отделын начальнигынан үлэлиирин саҕана 1 Хомустаахха Өрөспүүбүлүкэтээҕи ыччат мероприятиятын оҥорбуппут. Ол түмүгэр Өрөспүүбүлүкэтээҕи Ыччат Министиэристибэтиттэн Яковлевтан грамота ылбытым туоһулуур.
Кулууп үлэтигэр улахан күүс көмө буолаллара нэһилиэккэ баар музыкальнай филиал үлэһиттэрэ. Кинилэри кытта биһиги ыкса сибээстээхтик үлэлиир этибит. Ол курдук музыкальнай филиал сэбиэдиссэйэ баянист Орлов Виктор Федорович араас фестивалларга, концертарга баянистаан көмөлөһөрө, биирдиилээн да дуэттарга да баянынан доҕуһуоллаан киэргэтэрэ. Хорбутугар куоласка арахсарга күүс көмө буолара Ядрихинская Маргарита Максимовна. Мантан тирэҕирэн биһиги Любовь Пантелеймонавналыын икки куоласка хайдан дуэт буолан ыллыыр буолбуппут, араас ырыа күрэхтэригэр баҕабыт күүһүнэн кыттан бириистээх миэстэҕэ тиксэрбит. Кэлин Анастасия Степановналыын салгыы триолаан, онтон кэлин мин барбытым кэннэ дуэттаан араас күрэххэ кыттан ситиһиилэммиттэрэ. Бу ыллыыр дуэттарбытыгар нэһилиэк мелодистарын ырыаларын туттарбыт. Ол курдук оччолорго саҥа тахсан биллэн эрэр ырыа алыбыгар, музатыгар кутун биэрбит биир талааннаах эдэр уолбут Сергей Куличкин суруйбут ырыаларын ыллаан дуэттыырбыт. Кини кылгас ол гынан чаҕылхай олоҕор суруйбут бастакы ырыаларын тахсарын туһугар кини айар концерын тэрийэн үлэлээбиппит, ырыаларын дуэттаан кыттыбыппыт. Сергей ырыаларын фонограммалаан ырыа оҥорон таһаарыыга күүс-көмө буолбуппут, сүүрбүппүт - көппүппүт. Уопсайынан элбэх ыччат ырыанан уонна гитаран дьарыктаналлара. Ол иһин буолуо манан сиэттэрэн старшай методиспынаан Любовь Пантелеймонавналыын пааркаҕа ыам ыйын 21 күнүгэр эдэр ыччакка аналлаах Үрүҥ түүннэр үүнэллэр диэн санааттаан аан бастакыбытын «Үрүҥ түүн» диэн ааттаах гитаристар күрэхтэринэн тэрийэн ыытан саҕалаабыппыт. Манна 5 дуу 7 дуу ыччаттар кыттыбыттара. Кэнники аҕыйах сылга бу тэрээһин традиция буолан барбыта. Сергей мин өйбөр олус талааннаах, үчүгэй сымнаҕас оҕонон олоҕуран хаалла. Кини айбыт ырыалара сүрэхпэр иҥэн кини туһунан үтүө сырдык санааны хаалларда. Маны таһынан дуэппыт ырыаларыгар репертуарбытын хаҥатан биир эмиэ биллэр мелодисткабыт Любовь Семеновна Адъютантова ырыаларын киэҥ араҥаҕа сыанаҕа ыллаан дьон дьүүлүгэр таһаарарбыт. Любовь Семеновна эмиэ элбэх дьон дууһатын абылыыр ырыалардааҕа.
Дьэ сити курдук алгыстаах айымньылаах үлэм кэрэ кэмин үлэ үөһүгэр бастакы Хомустаахха 7 сыл чиэстээхтик, айар талааммын бүтүннүү биэрэн туран көдьүүстээхтик үлэлээбит коллективпын, үлэлиир кэммэр бииргэ алтыспыт бар дьоммун, билиҥҥээҥҥэ дылы сылаас иэйиинэн куустаран ахтан ааһабын, киэн туттабын.
Түгэнинэн туһанан 1 Хомустаах нэһилиэгэ культуурнай олоҕо сайдарыгар, инники кэскилэ кэрэни кэрэхсииригэр, үтүөнү үксэтэригэр, талааннар арыллалларыгар ис сүрэхтэн культуура эйгэтигэр урут бииргэ үлэлээбит бар дьоммор өр кэмҥэ үлэлээн дьон – сэргэ тапталын, ытыктабылын ылан кэскиллээҕи кэрэлэспиккит иһин барҕа махтал, эҕэрдэ бастыҥа буолуохтун! Онтон билигин да үлэлии сылдьар биир санаалаах коллегаларбын талбыт чэпчэкитэ суох үлэҕит сөпкө сыаналаннын, үрдүк өһүөлээхтэртэн өйөбүллэннин. Дьон-сэргэ ытыктабылын, махталын ылыҥ, үтүөнү эрэ үксэтиҥ, кэскиллээҕи эрэ кэрэһэлээҥ диэн алгыстаах тылбын аныырбын көҥүллээн! Баҕарабын тус бэйэҕитигэр ханнык да ыарахаҥҥа бэриммэт кытаанах санааны, дьоллоох-саргылаах олоҕу, доруобуйаны, уһун үйэни!
1992-1999сылларга үлэлээбит методист Максимова Лена Андриановна - Нам улууһун культуратын бочуоттаах үлэһитэ, СР культууратын туйгуна.
Комментариев нет:
Отправить комментарий